|
HARAKIRI
Het is inmiddels mei, maar dit hoofdstuk werd geschreven in januari en dus neem ik de vrijheid om de lezer te herinneren aan zijn goede voornemens voor 2017. In het kader van de verwennerij lag daar vast wel uw plan klaar voor een zelftraktatie op een jaarabonnement op “De Problemist”, en dat gaat alsnog lukken wanneer u er in slaagt 40 eurootjes over te schrijven naar rekening NL82INGB0000407690 ten name van KRING VOOR DAMPROBLEMATIEK- PENN KVD- te Raalte. Bij het abonnement (zes prachtig uitgevoerde tweemaandelijkse tijdschriften, ieder pakweg 40 pagina’s boordevol allerlei boeiende daminformatie) is het lidmaatschap van de KVD desgewenst inbegrepen. Ook op de leestafel van damclub DCP-66 ligt De Problemist (DP) ter inzage, we hebben ons clubabonnement niet voor niets en dus is het blad te beschouwen als vrijwel verplicht leesvoer voor alle leden. De serie vertellingen die, vanaf vorig jaar augustus, ik in DP mag houden over het fenomeen harakiri loopt inmiddels op zijn einde. Ter illustratie van die studie maakte ik een hele rits problemen, die niet allemaal ter plekke bijgeplaatst konden worden. Gevolg: er ligt nog allerhande interessant materiaal op mijn bovenste plank. Een greep daaruit wil ik in deze editie van Bladmuziek (en verder het jaar uit) graag bij mijn publiek lozen. Trouwens, ook in de eerste kwartaal aflevering van dit jaar kwam harakiri al in de picture; pleegt u gerust even een page back naar Bladmuziek 52, dia 3 (een bij lezing van onderstaande kenmerken vals voorbeeld) en het rustieke plaatje 6. Wie mijn DP geschriften grondig heeft doorgespit behoeft vandaag weinig uitleg meer, voor luilakken voeg ik toch een stukje tekst toe in de hoop zoniet de leesdrift dan toch in elk geval hun nieuwsgierigheid aan te wakkeren. Voorzover ik weet is het thema ‘harakiri’, althans tot mijn actuele bemoeienis, bij de filosofen van de damproblematiek nooit onderwerp van serieus onderzoek geweest; hoewel geen prooi van scherpe regelgeving werd harakiri door de vakgeleerden beschouwd als een proeve van onvermogen, b-keuze. En zo raakte het verschijnsel omwalmd door een sfeertje van verguizing; ik vind dat volkomen onterecht, vandaar mijn pleidooi voor opwaardering. Vanwege het gemis aan geschreven historie claim ik geen algemene erkenning voor mijn persoonlijke inzichten; men beschouwe mijn verhalen liever als voorzet, een initiatief voor verdere en zonodig exactere begripsbepaling. In de DP artikelen probeer(de) ik uit te leggen wat ‘harakiri’ precies inhoudt. Hier zeg ik het wat informeler en minder stipt: zwart (aan zet) realiseert zich dat verlies bij goed spel van wit onvermijdelijk is en kiest er voor om voor Sinterklaas te spelen. Liever dan zijn lijdensemmer ad fundum te ledigen trakteert zwart zichzelf op een smakelijke gifpil: de snelst haalbare afloop, bovendien doet hij daarmee een scherpe winst cadeau aan zijn witte tegenstander. De perfecte harakiri wordt (althans in de damproblematiek) als volgt gepleegd: a. zwart doet zijn laatste actieve zet (de harakirizet) en dat is een vrijwillig offer b. wit voert de verplichte slag(en) uit en c. de slotstand van het probleem (met zwart aan zet dus) is scherp ontstaan. Dat zwart bereid is om wit aan een scherpe winst te helpen en daarmee (wellicht) zijn langste of sterkste verweer opgeeft is gemeengoed in de problematiek. Forcings, ‘dwang’slagen, tegencombinaties, ze berusten allemaal op dit idee. Kenmerkend voor harakiri is dat het om zwarts allerlaatste speelzet gaat en dat wit helemaal niks tegen de gang van zaken in kan brengen. Het pakketje illustraties bestaat vandaag uit twaalf stuks licht geschut; met een teugje goede wil en volharding zijn de meeste loshandig vanaf de dia te ontraadselen. Als ruggensteuntje bij het zelf oplossen en als introductie op mijn commentaar staat boven ieder plaatje het type slotstand vermeld. En ten behoeve van lazybones en minder gemotiveerden: de auto-button voor passieve genotsbeleving staat vrij tot jullie beschikking. Het eerste viertal eindigt naturel, in de slotstand heeft zwart geen materiaal over om zijn zetplicht te vervullen. |
|||
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_01.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_02.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_03.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_04.PDN |
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|
1. 44-39(28x46) 39x28(23x32) 26-21(16x27) 47-41(46x37) 42x13(19x8) 43-38(32x43) 48x19 en nu helpt zwart een handje met de harakirizet (8-13) 19x8. Ziehier de meest elementaire vorm van harakiri, het enkelvoudige weggevertje, genadebrood. Het geschenk heeft actief aan de ontleding bij gedragen, en dat is dan wel weer mooi. 2. 31-26(6-11*) 22-18(12x21) 26x6 en nu eerst (19-23) 29x18 en dan de echte harakirizet (8-12) 18x7(2x11) 6x17 Wat in vredesnaam met dit kleintje te beginnen? Gelukkig realiseren we ons dat zwart het wit gemakkelijk gaat maken en dan ligt de oplossing toch wel voor de hand. In feite is de probleemstand na de beginzet een groot motief. Zowel *(6-11) als het op de harakiri preluderende weggevertje (19-23) zijn blijken van hulpbetoon, bij ander (ook kansloos) zwart verweer ontbreekt de scherpe winstvoering. Na de harakirizet volgt een automatische slagwisseling, dat wijkt af van de gebruikelijke gang van zaken. 3. 37-31(25x42) 35-30(36x16*) 17-11(24x44) 33x2(16x7) 2x12 en nu gauw naar het einde met de harakirizet (1-7) 12x1. * Direct (24x44) leidt met een andere zetvolgorde tot dezelfde uitkomst, de zwarte weggeefschijf doet dienst om de witte dam tot slaan naar 12 te prikkelen. 4. 29-23(18x20) 25x1(36x47) 1-23(47x49) 23x16 en nu is zwart zijn harakirizet een slag (49x27 of langer) 16x5. Het offeren bestaat uit het onverplicht meegeven van schijf 10. Bij korter slaan een onscherpe afloop en een paar zetten langer getob van zwart, niet om aan te zien. Wederom is zwart na zijn daad van harakiri blut. Het moment is daar om dieper in te gaan op het begrip ‘spel’. Voor de problematiek impliceert spel dat er iets te kiezen valt. Een kale zwarte schijf op veld 43 heeft zetkeuze, links of rechts naar voren, een dito schijf op veld 45 niet, 45-50 is verplicht. Verplichte zetten, conform de spelregels werktuigelijk uitgevoerd, zijn geen spel. Harakiri berust op een keuze, er is alternatief voorhanden. In de slotstand echter is zwart uitgespeeld, hij heeft geen spel meer, geen keuze. De eerste vier problemen die u zag eindigden met een slotstand waarin zwart failliet is, geen hout meer bezit. Er zijn ook slotstanden bereikbaar met harakiri waarin zwart wel over restmateriaal beschikt. Zie het kwartet op de diagrammen 5 tot en met 8. |
|||
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_05.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_06.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_07.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_08.PDN |
| 5 | 6 | 7 | 8 |
|
5. 37-32(26x50) 20-14(9x20) 23-18(12x23) 29x9(3x14) 38-33(50x28) 30-24(20x29) 34x3 en nu doet zwart harakiri gul met (45x34) 3x17 Een robuuste stand en door de onverwacht ruimhartige beginzet lijkt deze me voor de ongewapende oplosser lastig te vinden. Het probleem kan ook zonder de tweede zet (zwartje 9 verhuist naar veld 20 en de witte daar moet opkrassen naar het kistje) voor wie liever een eerlijke materiaalverdeling ziet. Slaan naar 34 is voor zwart een echte harakirizet, het alternatief is benepen en onscherp. Na afloop vaan de voorstelling zien we een onbeweeglijke opsluiting op het bord. 6. 16-11(25x43) 42-38(43x21) 26x8(2x13*) 11x2 en zwart kiest het geurigste ei voor zijn geld, de harakirivoortzetting (23-29) 33x24(19x30) 2x10(5x14) 35x24 Bij het asteriskje is er een piekermomentje voor zwart. Slechts heel even, want (7x16) moet worden versmaad, een gerekte slotfase van onscherp verweer na 8-3 is volkomen kansarm. Ook na de auteursbedoeling (slaan naar 13) levert tegenspartelen onscherp spel op, al zal het nog wel een zet of wat duren voor wit het karkas heeft opgehengeld. Dus doet zwart het liever chic en bedient zich van de harakiri zet (23-29), waarna het spel zich reglementair naar de slotstand spoed: een verticale oppositie. Voltooide noch onvoltooide opposities worden in de problematiek uitgeschoven, dat is geen spel maar trivialiteit, de lol is er af. 7. 28-22(18x47) 35-30(25x44) 33x4(41x32) 46-41(47x36) 11-7(2x11) 16x18(36x13) 4x35 en nu het harakiri schuifje (1-6)35x2 Als er een witte dam bij komt kijken noemen we oppositie ‘versperring’, zo vertelde ik al in Blmz, de afleveringen vanaf no. 37. Hier staat na zwart zijn verrassende harakiri keus (met een stille schuifzet) een zijdelingse versie als slotstand op het bord. Schijf 6 wordt niet meer weggegeven, daar komt immers geen kiezen aan te pas. De droeve dood die zwart verkiest wordt opgefleurd door de jolige gedachte dat de witte dam niet mag slaan naar veld 40. 8. 43-38(32x43) 35-30(24x44) 50x48(28x39) 48-43(39x48) 41-36(48x31) 36x7(1x12) 6-1 en nu zwart uit armoe (21-27) 1x36 Na het genadebroodje (21-27) resteert er dit keer een verticale versperring als slotstand. Ook nu komt zwart niet meer toe aan het weggeven van zijn laatste houtje want (26-31) is immers louter een spelregelzet; gelukkig maar want de witte dam zou in dat geval zijn landingsveld kunnen uitkiezen. Onscherpte na afloop dus, door menigeen (ook door mij) ooit als een vergrijpje tegen de SR beschouwd, maar die opvatting verdient heroverweging als je het begrip ‘spel’ nauw neemt. KAMIKAZE Bij probleem 6 had ik het over de usance om onvoltooide opposities niet uit te schuiven maar ze (ook al heeft zwart in hogere zin nog speelkeuze) als eindpunt van de vertoning te beschouwen, als slotstand dus. Een vanzelfsprekende gewoonte, maar ze verdient bij de bespreking van vandaag even een klein nuancerinkje, en dan heb ik het speciaal over de bijna voltooide (verticale of diagonale) opposities met een zwarte schijf pal naast de zijrand van het bord. Bekijk de hulpvoorbeelden op de beide mini’s a, het zijn de slotstanden van de composities op dia 9 en 10. De zwarte slotschijf is aan zet en beweegbaar maar dat is eigenlijk een trivialiteit, niet de moeite van het bekijken waard; behalve ditmaal dan. Zwart heeft de keuze, met verschillende uitkomst: of wel schuiven naar de bordrand en na de reactiezet van wit is de oppositie horizontaal en voltooid, of zijn laatste zaakje direct weggeven en dat zou je in een eerste opwelling kunnen ervaren harakiri. Omdat, hoe zwart ook kiest, het eind langs scherpe weg bereikt wordt ontbreekt bij het weggeven het element van hulpbetoon, je krijgt wellicht wel de kieteling van harakiri, maar de term is in dat geval niet aan de orde. Voor weggeefvarianten terwijl er ook anderszins een scherpe witte winst voorhanden is introduceerde ik in mijn DP overwegingen het begrip ‘Kamikaze’, en die kreet zou je dus van toepassing kunnen achten op de directe offerzet in de dia’s 9a en 10a. Kamikazespel is louter eigenbelang, vergelijk harakiri met het handjeschudden als felicitatie bij het einde van de wedstrijdpartij, dan kun je kamikaze zien als het gefrustreerd door elkaar gooien van de schijven ten teken van overgave, zeg maar natrappen dus. | |||
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_09.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_09a.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_10.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_10a.PDN |
| 9 | 9a | 10 | 10a |
|
9. 39-34(30x48) 35-30(48x22) 30x6(2-7) 6-1(29-33) 1x23(33x42) 23-37(42x31) 46-41 en daar gaat ie dan De combinatie naar veld 6 zie je met de ogen dicht, daarna is het voor de doehetzelver even puzzelen hoe dan wel verder. 10. 29-23(18x38) 27x18(16x36) 37-31(36x27) 48-43(12x23) 43x1(20-25) 1x34(2-7) 34x1(25x34) 1x40(45x34) 50-44(4-bijv.9) 44-39(34x43) 49x38 en nu eerst even uitschuiven naar diagram 10a (9-14 de middenbordoppositie na 9-13 is niet aan de orde) 38-33(14-20) 33-29 en daar hebben we het moment suprême. De witte dam heen en weert zich het schompus. Op de diagrammen 11 en 12 en hun bijbehorende dreumesjes zijn nog twee bijzondere gevallen van kamikaze te bewonderen. De hybride slotstand op hulpprentje a bij diagram 11 beschouw ik als uitgespeeld, mijn vakbroeders plegen gemakshalve nog even (40-45) en 17-50 te vingeren en dan is de opsluiting voltooid. Niet de enige variant, want ook het kamikaze offer (40-44) is natuurlijk een optie voor zwart waarna de witte dam volgens de voorschriften naar 50 slaat. Ik noem de slotstand van dia 11a (die natuurlijk ook kan met de witte dam elders op de triktrak, niet zijnde veld 44 of 50) hybride omdat indien uitgespeeld de beide varianten naar een verschillend type slotstand voeren, naar keuze van zwart dus opsluiting of naturel. Deze hybride slotstand is een zeer alledaagse, hier als directe uitkomst van een slagcombinatie maar menigmaal ook resultaat van motiefspel, bijvoorbeeld vorkspel (ik noem er maar eentje: z.a.z. 16,35/wD49), oversteekspel (ik noem z.a.z. 2,9,35/wD1) of het befaamde Timoneda voorheen Guerra motief (z.a.z. 1,6,25/wD2). Dia 12a, de verdiepte hybride, is als we TurboDam mogen geloven een vondst van Derk Vuurboom uit 1968 (en werd pas in 1991 door de auteur van kreukvrije maar oninteressante kledij voorzien); na lang zwoegen kreeg ik zowaar iets respectabels op tafel, lastig te vinden, wat mij betreft verdient de ongewapende oplosser het recht op een tweekamp met Roel. | |||
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_11.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_11a.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_12.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/53/17Q2_12a.PDN |
| 11 | 11a | 12 | 12a |
|
11. 22-18(13x31) 38-33(36x40) 33x4(31x42) 26-21(16x27) 4x17 Een fijn standje dat al sinds 2009 ligt te wachten op een mooie publieke bestemming, vandaag hoera! Met leuk meerslagwerk (ontruiming van veld 13 en vervolgens het gat benutten) gaat het zonder omwegen naar het slotstandje, een witte dam die ergens op een van de onderste triktrak velden 6 t/m 39 een zwarte schijf aan zet op veld 40 verder leven onmogelijk maakt. 12. 44-40(33x35) 43-39(20x29) 27-21(16x38) 39-34(36x18 de meest effectvolle optie) 45-40(23x41) 34x1(35x24 moet wel) 1x36(24-30) 36x9(4x13) 15x4 en nu naar zwarts keuze kamikaze (30-35) 4x6(35x44) 6x50 of gewoon (30-34) 4x6(34x45) 6-50 De plakker 43-39-34 komt van vanuit het niets terwijl wanneer zwart de prettigste slagvolgorde kiest de zielige tempozet 45-40 en zijn vrolijke gevolgen onvermijdelijk zijn. Als de klimaatverandering niet al te abrupt doorzet krijgt u de komende hoogzomer de volgende Blmz. aflevering onder ogen. Dan toon ik finales waarin zwart weliswaar offert maar die desalniettemin het predikaat harakiri of kamikaze niet verdienen. Valserikken zijn het, pseudo’s. Nieuwsgierig? Dan tot dan. PK | |||