|
(Nipt) Nogmaals: H&K, welles of nietes
Even terug naar wat we behandeld hebben in mijn ‘bladmuziek’ afleveringen van het tweede en derde kwartaal dit jaar. De verliezer (in de damproblematiek is dat vrijwel altijd zwart) ziet er zelf geen heil meer in en gunt zijn tegenstander ook wat. Ziedaar de ingrediënten voor finales die we in het metierjargon plastisch ‘harakiri’ (en in een enkel geval ‘kamikaze’) noemen. De termen behelzen geen waarde-oordeel, mooi/lelijk en goed/slecht zijn niet aan de orde. Ze dienen enkel ter onderscheiding, het zijn vakjes voor als je de handel netjes wilt opbergen. Om te voorkomen dat zwarte daden als harakiri worden beschouwd die het eigenlijk niet zijn dienen de eigenschappen waaraan we toetsen exact te worden geformuleerd. Want weggeven uit rancune of om een handje te helpen is te veelomvattend, je stinkt er zo maar in. a. Het gaat om de laatste speelzet (slag of schuif, beide kunnen) van zwart voordat de slotstand bereikt wordt. b. Zwart offert bij die laatste actie, d.w.z. geeft onverplicht materiaal weg (waarin begrepen: meer materiaal dan strikt nodig). c. Wit heeft geen keuze, hij gaat als gevolg van de harakiri actie onontkoombaar naar de voor hem gewonnen slotstand. d. De harakiri actie gaat scherp (slechts op één manier) naar de slotstand. e. De scherpte ontbreekt als zwart in plaats van de harakiri actie voor een andere spelvoortzetting kiest. Vandaag de allerlaatste aflevering uit mijn bundel vertellingen over Harakiri en Kamikaze, we besluiten met een valse knipoog. Met veertien plaatjes, die getoetst worden op twee elementen, de factoren b en c. Is er sprake van onverplichte zwarte vrijgevigheid of lijkt het daar misschien wel op maar is dat feitelijk toch niet het geval? En is wit bij machte is om het lieve presentje van zwart te weigeren? Want, zoals ik aangaf: het is een eis van het h&k-paleis dat wit zijn triomf lijdelijk ondergaat, niks in de melk te brokkelen heeft. Laten we eens wat finales bekijken waarin zwart alle medewerking verleent, ze horen bij de probleemdiagrammen 1 en 2. 1. Zwart is aan zet met schijven op de velden 6,17,23 en 36 tegen witte schijven op 26,27 en 37 en een witte dam op 5. Hij schuift vrijwillig (36-41) met een automatisme tot gevolg, de spelregels dicteren 5x11(41x21) 26x17 en dat leidt naar de slotstand: opsluiting. Een echte harakirizet, dat (36-41), hij voldoet aan elk van de voorwaarden a tot en met e. 2. Zwart is aan zet met schijven op de velden 6,9,17 en 28 tegen witte schijven op 26 en 27 en een witte dam op 4. Hij schuift (28-32) met als gevolg 4x11 en pas nu zwart zijn laatste speelmoment (32x21) 26x17 en weer dezelfde opsluiting. Is (28-32) een harakirizet? Nee want hij valt door de mand als we toetsen aan a, het betreft niet zwarts laatste keuzemoment, dat is (32x21). Is dat dan een harakirizet, in dit geval een harakiri slag? Nee, al evenmin want nu komen we in conflict met b.: zwart slaat slechts over één stuk, net zoveel als wanneer hij voor het kansarme (6x17) had gekozen, geen onverplicht offer. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_01.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_02.PDN |
| 1 | 2 |
|
1. 32-27(38x49) 23-19(49x21) 16x27(14x23) 25x5(harakiri 36-41) 5x11(41x21) 26x17 2. 30-24(19x39) 28x10(39x28) 10-4(28-32) 4x11(32x21) 26x17 En zet nu op: zwart aan zet met schijven op 12,21 en 26 tegen een witte dam op veld 1 (dit is het motiefstandje van ooit dia 8 waarmee ik u en mezelf in bladmuziek 53 vernachelde als voorbeeld van verticale versperring na harakiri. Er klopt letterlijk geen hout van want na de beoogde weggeefzet (21-27) staat het wit vrij om naar veld 21 te slaan en zwarts amoureuze plannen zo doende om zeep te helpen, ik signaleer strijdigheid met factor c, er is geen onontkoombaarheid. Kortom: een baarlijke uitglijer, die om reparatie schreeuwt. Ik doe twee herstelpogingen met de problemen op de dia’s 3 en 4. De gewraakte motiefstand is gecorrigeerd en zowaar ook nog (wat heet..) verrijkt doordat ik schijf 26 verhuisd heb naar 31, en dan klopt het wel want zwart speelt om in de gewenste slotstand te geraken (de na afloop imperfecte verticale versperring z.a.z. 26/wD36) een muisstille tempozet: (21-26) 1x36. Dat is een razendsnelle kamikazezet van zwart, want er is nog een tweede haarscherpe spelvariant voor handen en wel het iets tragere defensieve (17-21) waarna de witte dam 1x23 naar de hoofdlijn slaat en zwart opnieuw de kans krijgt om de behulpzame hand uit te steken, nu met de harakirizet (27-32) 23x26 en er resteert een damnaturel. Het hoofdmenu kan desgewenst worden voorafgegaan door een kleine amuse, nadat wit op veld 1 zijn schuifpromotie heeft gemaakt hoeft zwart niet onmiddellijk suïcidale spijkers met koppen te slaan, hij kan eerst nog een pasje opzij (12-17) maar de witte dam continueert zijn steek in de rug met 1-6, waarna de rapen dan toch echt wel gaar zijn. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_03.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_04.PDN |
| 3 | 4 |
|
3. 42-38(29x49) 45-40(35x31) 46x37(49x27) 28-22(31x42) 22x2(25x34) 2x29 en nu een voorafje (26-31) 29-7(1x12) 6-1 4. 37-31(26x37) 30-25(23x34) 36-31(37x26) 20-14(9x20) 25x5 en zwart waagt nog een reddingspoging (32-38) 5x7(38x40) 7x45 en weer via (26-31) 45-7(1x12) 6-1 naar de bekende apotheose. Houd Bladmuziek 53 nog even onder handbereik s.v.p. Met de finale van dia 6 gaf ik daar een voorbeeld van voltooide oppositie na harakiri, de motiefstand z.a.z. 5,13,14,19,23 tegen wit 33,35,D2 wordt uitgespeeld met de harakirizet (23-29), de rest loopt op rolletjes. Het uit de kluiten gewassen probleem hier op diagram 5 gaat naar een vergelijkbaar motiefstandje (zwart aan zet met schijven op 5,10,13,19,24 tegen wit 33,35,D2), op een oor na is de afloop identiek, immers (23-29) 33x24(19x30) 2x19 en vooral niet 35x24?? en nu (10-14) 19x10(5x14) 35x24, dezelfde opposiitie, alleen de zet (10-14) levert in dit geval geen harakiri op vanwege wit zijn vrije slagkeuze, hij mag desgewenst voor de verliesvariant 35x24 kiezen. Dit trucje kan op dezelfde flank ook een etage lager; en links op het bord is het eveneens toepasbaar, de Turbo Dambase attendeerde me op een vroeg stukje eigen werk (DP april 1967), destijds een primeur. Op dia 6 ziet u een recent knutselstuk (de kop van de motiefstand is er al af) het valt niet mee om nog iets nieuws te bedenken maar het is redelijk gelukt. In de motiefstand uit 1967 (zwarte schijven aan zet op 6,12,13 en 31 tegen een witte schijf op 36 en een dam op 4) kan zwart het met a (12-17 K) kamikazekort maken of nog even doorsukkelen met b (13-18) en dan slaat de dam 4x22, u snapt wel waarom. En kijk, daar hebben we de finale van dia 6, die ons via (12-17, niet harakiri) 22x11(6x17) 36x27 weer in het domein van de voltooide opposities doet arriveren. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_05.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_06.PDN |
| 5 | 6 |
|
5. 27-22(16x47) 22-17(12x21) 46-41(47x36) 28-22(36x18) 32-28(23x43) 34x3(45x34) 48x30(25x34) 3x2 en dan komt ie:
(24-29) 33x24(19x30) 2x19(10-14) 19x10(5x14) 35x24 6. 34-30(37x28) 30x19(45x34) 38-33(28x39) 49-43(39x38) 19-14(48x17) 14x3(22x31) 3x22(12-17) 22x11(6x17) 36x27 Bij de motiefstanden van de dia’s 7 en 8 speelt de crux van vandaag zich af op de triktrak. Aan het eind van dia 7 kan zwart (aan zet met drie schijven op 10,24 en 35 tegen een witte dam op 45) de diagonaal ontsluiten door in een heilloze poging tot oversteek twee schijven te investeren (24-29) 45x5(35-40) 5-28, maar hij beschikt ook over een zelf- en medemenslievend alternatief door direct de handdoek te gooien en zijn hele boeltje in één vlotte veeg (35-40) 45x4 te verpatsen. Dat riekt naar harakiri maar het is kamikaze want in de hoofdvariant heeft wit al scherp spel en zwart helpt hem dus niet fijntjes in het zadel. De afloop van dia 8 (zwart is aan de beurt met twee schijven op 1 en 35 tegen een witte dam op veld 12, kan ook op 18 enz.) gaat als we het op de traditioneel manier doen naar een vork (1-6) 12-7 en dan scherp uit (6-11) 7x16(35-40) 16-11, maar ook hier kan het voortvarender en qua pijnstilling effectiever, naar keuze met kamikaze (1-7) 12x1 en zijdelingese versperring of (35-40) 12x45 en nu alsnog harakiri (1-7) 45x1 en damnaturel. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_07.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_08.PDN |
| 7 | 8 |
|
7. 27-21(17x26*) 36-31(26x28) 33x22(40x49) 16-11(6x28) 39-33(28x39) 43x1(49x32) 48-43(32x49) 50-44(49x40) 1x45 en dan het keuzepakket zoals hiervoor genoemd. Het asteriskje * behoeft geen uitleg. 8. 15-10(5x23) 29x7(20x40*) 39-34(40x38) 7-2(26x37) 2x12 plus nasleep naar keuze van zwart. Ook nu geen toelichting bij *, maar wel de opmerking dat zo’n onbevreesde pas op de plaats op 7 onderr schot in de gevarenzone lekker is om te pruimen. Ook de duoproblemen op 9 en 10 hebben een nauw verwante eindfase. Dia 9 loopt af met een beklemmende finale, zwart aan zet met schijven op 4 en 21 en een dam op 46 tegen een witte schijf en dam op de velden 28 en 23. Scherp spel via a (4-10), dat de zwarte dam na 23x5 over alternatieven beschikt qua laatste rustplaats staat de kwalificatie harakiri/kamikaze niet in de weg want de gevolgen verschillen niet: 5x16 damnaturel; en er is nog een tweede scherpe optie: b (4-9), geen mens dwingt wit om de oogst binnen te halen, maar ja toch maar de hoek in met die dam: 23-5 en nu helpt zwart harakiri een handje (46x10) 5x26 en damnaturel op weer een ander slotveld. De beknelling op de lange lijn aan het eind van dia 10 (zwart aan zet met schijven op 10 en 11 en een dam op 46 tegen een witte schijf op 28 en een dito dam op 23) levert geen harakiri op als zwart in plaats van met zijn dam te bewegen het oog laat vallen op (10-14), ook dat gaat scherp uit door 23x5(46x10) 5x6, maar slechts indien wit dat wenst, om charitatieve beweegredenen zou hij zijn dam immers ook naar veld 10 kunnen laten slaan. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_09.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_10.PDN |
| 9 | 10 |
|
9. 33-28(12-18) 20-14(9x20) 29-24(20x29) 28-22(17x28) 32x1(21x32) 1x34(16-21) 37x28(26x46) 34-23(harakiri 4-10) 23x5(46x10) 5x16 In plaats van en route de stille schuifzet (16-21) kan zwart ook tegelijk (4-10) en in dat geval volgt pas nadat de damklem is aangebracht de harakirizet (16-21) enz. Interessant bij dit probleem is de ouverture, met de enige valide winstmogelijkheid noopt wit zijn opponent om een naar het schijnt ongevaarlijke éénomdrie naar dam open te zetten; ook opmerkelijk is dat wit er wijs aan doet eerst met zijn dam te slaan en bovendien niet verder dan naar veld 34 10. 40-34(30x19) 47-41(17x28) 32x1(21x32) 16x7(2x11) 37x28(26x46) 1-23 (harakiri bijvoorbeeld 46-37) 23x5(37x10) 5x6 Eerst slaan met 16 en daarna pas met 37, ander klapt de val niet dicht. De staartjes van de probleemdia’s 11 en 12 zijn ook al vergelijkbaar, maar niet als het om harakiri kwalificatie gaat. De slotfase van plaatje 11 is vilein. Met de vang (schijven op 6 en 17) zou zwart graag een beurt willen passen om de witte dam die zojuist naar veld sloeg tot zich te nemen. Maar hij is aan zet en er is geen wachtkamer beschikbaar; dan maar het hulpvaardige probeersel (17-22) in de hoop op een vlaag van witte mataglap, nee dus: 50x17, diagonale versperring. Geen harakirizet dat (17-22), want (kolder in de kop of niet) zwart wikt maar wit beschikt. Anders gesteld is het met de finale van dia 12, de zwarte schijven staan nu niet vangvaardig maar op de velden 1 en 22 tegen de witte dam op 50; na a (1-6) zijn we in bekend vaarwater. Niettemin wordt deze motiefstand wel tot het nirvana toegelaten, en wel vanwege zwarts alternatief b (1-7), een echte kamikazezet die wit in één vloeiende ruk naar de naturelle slotstand brengt. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_11.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_12.PDN |
| 11 | 12 |
|
11. 28-23(40x49) 23-19(14x23) 38-32(49x36) 33-28(22x44) 47-41(36x47) 20-15(47x20) 25x3(35x24) 15-10 (5x14) 3x50. Omdat al zijn materiaal met uitzondering van het klavertje vier rechtsboven maar in de weg zit offert wit offert er lustig op los. Wits damslag gaat over zeven stuks, om die te ontwaren is het piekeren geblazen, het verloop heb je niet zomaar in de peiling. De handelingsbekwaamheid van de zwarte dam, die drie bewegingen maakt (49x36x47x20) voor ie het loodje legt, is bepaald niet alledaags. 12. 32-27(21x43) 33-29(36x47) 44-39(43x34) 29x40(ik doe 35x44) 23-19(47x20) 25x3(13x24) 15-10(5x14) 3x50 Dezelfde kerncombinatie als zijn voorganger, maar hier veel simpeler aangekleed. Ook de motiefstandjes van de dia’s 13 en 14 likken aan elkaar. Bij diagram 13 is zwart aan zet met schijven op 12 en 36 tegen een witte dam op 1, en dan is (36-41) keurig kamikaze, maar (12-18) geen harakiri, wit hoeft niet per se naar 23 te slaan. Doordat ik deze motiefstand verdiepte (en een bewerking, dat viel om de dooie dood niet mee) tot z.a.z. 1,12,31/w6,D23 komt er een extra variant bij want zwart kan nu de optie om naar veld 36 uit te wijken eventjes uitstellen: (12-18) 23x7(1x12) 6-1, maar daarna dan toch maar liever wel (31-36, geen harakirizet) en nu is 1x23 een intelligent landingsveld voor de witte dam, maar een kwestie van vrije keus. De motiefstand van dia 14 is een verrijking in zo verre dat aan de zwarte schijven op 12 en 36 er eentje op veld 5 is toegevoegd; de witte dam staat weer op veld 1. Zwart kan onverwijld tot kamikaze overgaan met naar keuze (36-41) of (5-10) en na afloop rest er dan een diagonale of een zijdelingse versperring. Als hij het noodlot een beurt wenst te tarten maar wel netjes scherp blijft doet ie eerst (12-18) en de witte dam slaat dan 1x23. Nu is er keuze van weggeven van hoe dan ook slechts één schijf, dus of hij nu opteert voor alsnog (36-41) of (5-10) met versperring van de andere restschijf, zwarts laatste zet is geen harakiri. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_13.PDN |
http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_14.PDN |
| 13 | 14 |
|
13. 11-7(24x33) 44-39(33x44) 49x40(35x44) 48-43(38x49) 7-2(49x21) 2x4(36x27) 34-30(25x34) 37-32(27x38) 16x27(22x31) 4x23(a 31-36) 23x7(1x12) 6-1(b 36-41, kamikaze) 1x46 b: (12-18, geen harakiri) 1x23 a: (12-18) 23x7(1x12) 6-1 (31-36, geen harakiri) 1x23 Ik zei het al, een zware bevalling bij dit uitgebouwde motief. De wandeling van schijf 11 naar veld 2 staat al in de steigers, misschien een hoogstandje, maar zeker geen creatieve lekkernij, niettemin: de aktie 11-7-2x4x23 komt volgens mijn digitale zegslieden in geen van alle ooit eerder gewrochte problemen voor. Ook de schijf op veld 36 lijkt van meet af aan al klaar te staan voor de touwen, maar nee het is niet de vandaar optredende motiefschijf. 14. 28-23(naar keuze 19x37 of 19x39) 48-43(37x28 of 39x28) 38-32(31x11) 32x3(16x27) 3x7(1x12) 6-1(a 36-41, kamikaze of 5-10, kamikaze) 1x46 of 1x5 a: (12-18) 1x23(36-41, geen harakiri, of 5-10, geen harakiri) 23x46 of 23x5 De truc om schijf 19 hoe dan ook met een rondedansje naar veld 28 te leiden is wel meer en ook elders op het bord toegepast. En jawel, schijf 5 is een dooie pierlala, hij heeft niks om het lijf behalve zijn dienende functie voor de illustratie van ons thema. In het taalgebruik van alle dag beschouwen we, met gepaste lankmoedigheid, ‘harakiri’ als een laatste wanhoopsdaad van eer. Daarentegen staan we negatief tegenover ‘kamikaze’, we beschouwen dat als pure zelfvernietiging met het oogmerk de ander, kennelijk de kwaaie pier, te ontluisteren, een blijk van frustratie dus, een uiting van kinnesinne. Sport en spel hebben vergelijkbare rituelen voor hen die hun nederlaag beschaafd of onwellevend willen of moeten erkennen. Denk aan het aftikken op de mat of, in het universum van de denksporten, het toesteken van het handje, hetzij slap of stevig. De verliezende wedstrijddammer vraagt geen verder bewijs, geeft de tegenstander de vijf en feliciteert hem met zijn prestatie. Zo doe je dat; je gaat niet uit onvrede met het eigen falen het speelmateriaal maltraiteren, al is ook dat een blijk van overgave. In de damproblematiek ontbreken de persoonlijke confrontatie en de annexe plichtplegingen, de rituelen zijn gemechaniseerd. Als de verliezer in spe geen andere uitweg ziet om er een einde aan te maken dan pleegt ie netjes harakiri of hij gooit de kont tegen de krib met kamikaze. De harakiripleger schenkt zijn tegenstander een scherpe, eenduidige winst waarover die niet op eigen kracht beschikt. De kamikazepleger dringt zijn opponent ongewenst een scherpe winst op terwijl die zijn eigen boontjes had kunnen doppen. Lastig en voor de keuze van opbergmap verwarrend wordt het als kamikaze en harakiri elkaars pad kruisen terwijl er anderszins geen normale scherpe winst aanwezig is, zoals het geval lijkt bij de slotfase van dia 15. De opsluiting wordt bereikt met harakirispel, de route naar damnaturel lijkt kamikaze maar is dat niet want het staat de witte dam vrij om het geschenk te versmaden. |
|
| http://www.damclubpurmerend.nl/pdn/55/17Q4_15.PDN |
|
| 15 | |
| 15. 32-27(21x23) 39x28(23x32) en nu tegelijk al een heet moment want direct 22-18 is ontoereikend. Dus eerst 41-37 een weggeefzet met opmerkelijke gevolgen. Slaat zwart a (32x41) dan komen we via 22-18 in de mainstream terecht, laten we die eerst maar eens bekijken. Na (13x22) volgt 24x4 en nu doet zwart er om redenen van esthetiek wijs aan om (35x24) te slaan waarna de witte dam 4x47 en het standje dat nu op het bord staat schreeuwt om harakiri: (24-29) 47x24 en de laatste zwarte schijf is opgesloten. Maar zwart kon natuurlijk ook bij a de andere kant op slaan, b (31x42) en ook nu komt 22-18(13x22) 24x4 waarna (35x24*) weer gevolgd wordt het bekende harakiri-spel naar opsluiting 4x47(24-29) 47x24. Maar let wel even op het asteriskje *, want daar is (15x24, geen kamikazezet) een redelijk alternatief met scherp afspel; de witte dam zal nu niet naar 47 slaan, immers op straffe van remise, maar pleegt 4x15 waarna de koek voor zwart nog vlotter op is: (35x24) en 15x47 naturel. | |